timur

Timur Han, 1360'ta Maveraünnehirde önemli bir üne sahip oldu. Çağatay Hanlığında önemli bir başarı kazandı vekendi imparatorluğunu kurdu.

1369?da, Emir Hüseyin ile arası açılan Timur, onun ölümünden sonra Mâverâünnehir?e tek başına hâkim oldu ve Semerkand?a gelerek tahta çıktı. Timur, yedi senede İran?ı hâkimiyeti altına aldı. Azerbaycan, Irak-ı Acem ve Irak-ı Arab?ı ele geçirdi. Yine 1371 ve 1379 yıllarında yaptığı seferlerle Harezm?i kendine bağladı. Timur, 1389?a kadar beş sefer yaparak Uygurları itaat altına aldı. Mülteci Altınordu Prensi Toktamış?a yardım edip, destekleyerek Altınordu hükümdarı yaptı. Toktamış Han, Emir Timur'a ihânet edince, 1390 ve 1391?de onu iki kere mağlup etti. İtil Irmağıdoğusuna hâkim oldu.

Daha sonra Hindistan üzerine de sefer açıp, 1399?da Kuzey Hindistan?ı zaptetti. Yaptığı bütün savaşları kazanan Emir Timur, 1400'de Ermenistan ve Gürcistanı,1401-1402?de Suriye?yi aldı. Halep ve Şam'ı da aldıktan sonraMemlüklüleri bozguna uğrattı ve 1401 Haziranında Bağdat'ı ele geçirdi. Daha sonra Yıldırım Bayezid ile yaptığı1402 Ankara Savaşı sonunda bazı Osmanlı topraklarını hâkimiyeti altına aldı ve Osmanlıda 12 yıl sürecek Fetret Devri'nin başlamasına neden oldu. Böylece Çin?e ve Delhi?ye kadar bütün Asya?yı, Irak, Suriye ve İzmir?e kadar Anadolu?yu aldı. 200.000 kişilik bir ordunun başında Çin?e sefere giderken Şubat 1405?te Sir Derya yakınlarındakiOtrar'da öldü.

Timur, pek çok medrese ve kütüphane yaptırdı. Bilhassa Semerkant şehrini imar etti. Burada pek çok sanat eserleri yaptırarak, Semerkant'ı örnek ve zengin bir şehir hâline getirdi. Tüzükât-ı Tîmûr adıyla yasalar çıkardı ve kendi tarihini kendi yazdı. Çağatay dilinde yazdığı bu kitaplar Farsça'ya ve Avrupa dillerine de tercüme edildi. Avrupa edebiyatında kendisine geniş yer verilmiş, 16. yüzyıldan itibaren hakkında pek çok eser neşredilmiştir. Bu eserlerin pek çoğunda Timur'dan iyi kalpli ve büyük hükümdar olarak bahsedilmektedir. Osmanlı hükümdarı I. Bayezid ile harp ettiği için bazı Osmanlı tarihçileri onu kötülemektedir. Ancak Timur, Ankara Savaşı'ndan sonra Hıristiyan şövalyelerini İzmir?den uzaklaştırmıştır.

Timur öncesinde Türkistan Türklüğü göçebeydi. Timur, Mâverâünnehr?i şehirleştirdi. Obaları iskan etti. Su kanalları inşasıyla toplumu tarıma geçirdi. Büyük şehirleri ticâret yollarına bağladı. Fetihleriyle âlimleri, sanatkarları Orta Asya?ya topladı. Ayrıca Timur bizzat komuta ettiği hiç bir savaşı kaybetmemiştir.

Timur, Teftazani gibi âlimleri meclisinde bulundurur, nasihatlerini dinlerdi.

Zamânında Fadlullah-ı Hurûfî tarafından kurulan ve "Hurûfîlik" adı verilen fırka mensupları yayılmaya başladı. Kendisini tanrı îlân ederek bütün dinleri reddeden, Fadlullah?ı, oğlu Miranşah?a emir vererek 1393?te öldürttü. Tekkelerini dağıttı. İslâm ülkelerindeki bu kişilerin çoğunu uzaklaştırdı.